Sen zimowy to zjawisko, które obserwuje się u wielu gatunków zwierząt, szczególnie tych, które żyją w miejscach o surowych zimowych warunkach, jak Polska. Klimat powoli się zmienia i destabilizuje, mamy coraz krótszą i cieplejszą zimę, mimo to wiele gatunków zwierząt nadal potrzebuje snu zimowego.
To nie jest tylko urokliwy aspekt natury, ale też kluczowy mechanizm przetrwania dla wielu gatunków. Zapadając w sen zimowy, zwierzęta są w stanie przetrwać okresy niskich temperatur i ograniczonej dostępności pożywienia. W tym artykule przyjrzymy się kilku rodzimych gatunkom zwierząt, które przechodzą przez ten fascynujący proces.
Nornik polny (nornik zwyczajny)
Nornik polny, znany również jako Microtus arvalis, to niewielki gatunek gryzoni zamieszkujący tereny Europy, Azji i północnej Afryki. Mierzy od 8 do 12 cm długości, z dodatkowym ogonem o długości od 2,5 do 4,5 cm. Jego sierść jest krótka i gęsta, koloru szarego lub brązowego, ciemniejszego na grzbiecie a jaśniejszego na brzuchu. Nornik polny ma nieduże, okrągłe uszy, małe oczy i krótki, owłosiony ogon. Jego zęby są charakterystycznie pomarańczowe. Norniki prowadzą naziemny tryb życia, choć mogą również kopać nory. Są aktywne zarówno w dzień, jak i w nocy, a ich dieta składa się głównie z roślin.
Nornik polny to jedno z najbardziej znanych zwierząt zapadających w sen zimowy w Polsce. Ten mały gryzoń zaczyna gromadzić zapasy w połowie lata, zbierając trawy, nasiona i korzenie, które przechowuje w swojej norze. Norniki zapadają w sen zimowy zazwyczaj w październiku i budzą się w marcu lub kwietniu, kiedy temperatura powietrza zaczyna rosnąć.
Jeż
Jeże są kolejnym gatunkiem, który zapada w sen zimowy. Przygotowują się do niego przez całe lato i jesień, gromadząc tłuszcz, który pozwoli im przetrwać zimę. Jeże zaczynają zapadać w sen zimowy na początku listopada, kiedy temperatury spadają poniżej 10 stopni Celsjusza. Budzą się zazwyczaj w kwietniu, chociaż czas ten może się różnić w zależności od warunków atmosferycznych.
Należy zachować szczególną ostrożność, ponieważ jeże potrafią zapadać w sen zimowy w miejscach, gdzie przebywa człowiek i człowiek przechowuje swoje rzeczy. Może to być jakaś komórka, czy sterta drewna lub gałęzi utworzona przez człowieka. Gdy więc taką stertę zgromadzimy, warto nie usuwać jej przez okres zimowy, jeśli nie jest to całkowicie niezbędne.
Nagłe wybudzenie może spowodować, że jeż zużyje zbyt dużo ze swoich zapasów energii, co może być dla niego niebezpieczne, a nawet śmiertelne, jeśli nie jest w stanie znaleźć wystarczającej ilości pokarmu, aby uzupełnić te zapasy.
Jeża powinno się budzić tylko w sytuacji, gdy jest to absolutnie konieczne, np. gdy jest w bezpośrednim niebezpieczeństwie. Jeśli zdecydujesz się na wybudzenie jeża, powinieneś zapewnić mu ciepło i jedzenie, aby pomóc mu przetrwać. Jednak najlepiej jest pozostawić jeże w spokoju podczas ich snu zimowego, aby nie zakłócać ich naturalnego cyklu życia.
Nietoperz
Nietoperze to kolejne zwierzęta, które przechodzą w sen zimowy, zwany hibernacją. Ich aktywność wymaga dużej ilości energii i w zimę nie byłyby w stanie zdobyć wystarczającej ilości pożywienia. Lot nietoperzy nie jest tak wydajny, jak niektórych gatunków ptaków. Pamiętajmy też, że są to latające ssaki, nie ptaki. Dlatego w okresie zimowym, kiedy pokarmu jest mało, nietoperze zapadają w sen zimowy. Przygotowują się do niego przez całe lato, gromadząc tłuszcz, który pozwoli im przetrwać zimę. Nietoperze zaczynają zapadać w sen zimowy na początku listopada i budzą się w kwietniu.
Nietoperze w Polsce zazwyczaj hibernują w jaskiniach, podziemnych tunelach, piwnicach, a nawet w drzewach pod korą, gdzie temperatura jest stosunkowo stała i niska, ale nie przemarza.
Jeśli nietoperz zostanie obudzony podczas hibernacji, może to być dla niego niebezpieczne. Nietoperze zużywają dużo energii na budzenie się, co może wyczerpać ich zapasy tłuszczu, które muszą wystarczyć na całą zimę. W związku z tym, jeśli nietoperz zostanie zbyt często lub zbyt mocno wybudzony, może nie przetrwać zimy. Dlatego niezwykle ważne jest, aby zostawić nietoperze w spokoju podczas ich snu zimowego.
Zając
Nie wszystkie gatunki zajęcy zapadają w sen zimowy. W Polsce, gatunkiem zająca, który zapada w sen zimowy jest zając bielak (Lepus timidus), zwany również zającem polarnym. Zające bielaki zwykle zapadają w sen zimowy od listopada do marca, ale dokładny czas może się różnić w zależności od warunków pogodowych i dostępności pożywienia. Sen zimowy u tych zwierząt nie jest tak głęboki jak u innych gatunków zapadających w sen zimowy, takich jak niedźwiedź brunatny. Na przykład, zające bielaki mogą okresowo budzić się z zimowego snu, aby zjeść, zwłaszcza podczas łagodniejszych zim.
Jednakże, warto zauważyć, że wiele gatunków zajęcy, takich jak zając szarak (Lepus europaeus), który jest powszechnie występującym gatunkiem w Polsce, nie zapada w sen zimowy. Zamiast tego, te gatunki dostosowują swoje zachowanie i dietę do zimowych warunków, utrzymując aktywność przez cały rok.
Podsumowanie
Sen zimowy to niezwykły mechanizm przetrwania, który pozwala zwierzętom przetrwać surowe zimy. Zwierzęta takie jak nornice, niektóre zające, jeże i nietoperze gromadzą zapasy i tłuszcz, który pozwoli im przetrwać okresy niskich temperatur i ograniczonej dostępności pożywienia. Zapadając w sen zimowy, te zwierzęta są w stanie przetrwać do wiosny, kiedy warunki zaczynają się poprawiać.
