Afty są jednymi z najczęściej występujących zmian patologicznych w jamie ustnej. Regularnie boryka się z nimi około 25% społeczeństwa.
Są one małymi, płytkimi owrzodzeniami, które powstają na tkankach miękkich we wnętrzu jamy ustnej lub na dziąsłach. W przeciwieństwie do opryszczki, afty nie występują na wargach i nie są zaraźliwe, gdyż ich pochodzenie nie jest wirusowe. W większości przypadków owrzodzenia znikają same po tygodniu lub dwóch. Jednak często ich występowanie wiąże się z bólem utrudniającym proste czynności jak jedzenie, picie, mówienie czy nawet mycie zębów. W takich wypadkach trzeba sięgnąć po środki, które ograniczą ból i przyspieszą gojenie owrzodzeń.
Jak rozpoznać aftę?
Zazwyczaj afty przybierają owalny lub okrągły kształt z żółtym lub białym centrum i czerwoną obwódką. Powstają wewnątrz jamy ustnej: na lub pod językiem, na wewnętrznej stronie policzków lub ust, na dziąsłach albo na podniebieniu miękkim. Przed pojawieniem się afty, w miejscu gdzie ma powstać, często odczuwa się mrowienie lub pieczenie.
Można rozróżnić trzy podstawowe rodzaje aft: małe (Mikulicza), duże (Suttona) oraz nadżerki opryszczkopodobne. Najbardziej bolesnym typem są afty duże, ból zazwyczaj musi być łagodzony, gdyż utrudnia przyjmowanie pokarmów i wpływa na samopoczucie. Tego typu afty pozostawiają po sobie blizny. Nieprzyjemny jest też ostatni typ aft – opryszczkopodobne, które występują w postaci wielu małych owrzodzeń, często bardzo bolesnych. Najmniej dokuczliwe są afty małe, które szybko się goją, bez pozostawiania blizny. Dodatkowymi objawami, które mogą wystąpić przy poważniejszych owrzodzeniach są: gorączka, zmęczenie fizyczne czy powiększone węzły chłonne.
Jak leczyć afty?
W większości przypadków afty bez problemu da się leczyć samemu w domu. Przede wszystkim trzeba odpowiednio zadbać o higienę jamy ustnej tak, aby ułatwić proces gojenia się owrzodzień i zapobiec ich zakażeniu.
Warto stosować płukanki z soli lub sody oczyszczonej (1 łyżeczka sody/soli na pół szklanki wody) lub gotowe płyny do płukania ust dostępne w aptece - zawierające np. aloes zwyczajny, kwas hialuronowy, poliwinylopirolidon (np. Anaftin Płyn do płukania jamy ustnej). Łagodzą one dolegliwości spowodowane aftami (np. ból) i dodatkowo, dzięki naturalnym właściwościom aloesu, wspomagają ich gojenie. Chcąc przyspieszyć proces regeneracji można stosować domowe sposoby i nakładać kilka razy dziennie niewielkie ilości mleka na aftę.
Obecność śliny w jamie ustnej oraz ruchy języka stanowią duże utrudnienie dla utrzymania się leków na zmienionej chorobowo błonie śluzowej. W przypadku pojedynczych aft i tych umiejscowionych w łatwo dostępnych miejscach, można sięgnąć po żele zawierające związki wspomagające naturalne procesy gojenia jak np. kwas hialuronowy i aloes zwyczajny (składniki żelu Anaftin). W przypadku Anaftinu kwas hialuronowy nie tylko stymuluje regenerację uszkodzonej tkanki, ale wraz z poliwinylopirolidonem szybko tworzą stabilną warstwę ochronną, zabezpieczając uszkodzona tkankę przed podrażnieniami. Dzięki silnym właściwościom adhezyjnym, może utrzymywać się na śluzówce błony jamy ustnej na tyle długo, aby składniki terapeutyczne mogły zadziałać.
W przypadku zmian umiejscowionych na tylnej ścianie gardła, najwygodniej będzie nam dotrzeć do nich preparatami w formie sprayu, gdyż podczas prób aplikacji preparatów palcem możemy wywołać odruch wymiotny.
Gdy owrzodzenia, pomimo upływu czasu, nie ustępują, najlepiej zwrócić się o pomoc do stomatologa. W niektórych przypadkach afty mogą być wynikiem poważniejszych schorzeń, dlatego gdy często nawracają, warto poinformować o tym lekarza pierwszego kontaktu.
Jak uniknąć bolesnych owrzodzeń w jamie ustnej?
Afty dla niektórych są bolesnym, nawracającym problemem. Często trudno ustalić bezpośrednią przyczynę ich powstawania, co utrudnia profilaktykę. Czasami owrzodzenia mogą być spowodowane niedoborami witaminy B12, a w innych wypadkach mogą być po prostu wynikiem stresu. Aby ograniczyć częstość występowania aft, można stosować się do prostych zaleceń:
- dieta pozbawiona produktów podrażniających śluzówkę jamy ustnej – wśród nich znajdują się produkty ostre i słone oraz owoce zawierające dużo kwasów owocowych, jak pomarańcze czy grejpfruty;
- zbilansowany, zdrowy sposób odżywania – aby uniknąć niedoborów witamin i innych składników odżywczych, warto wzbogacić dietę w owoce, warzywa oraz w produkty pełnoziarniste;
- właściwa higiena jamy ustnej – należy szczotkować zęby po posiłkach i regularnie stosować nitkę dentystyczną, co ograniczy rozwój drobnoustrojów oraz stanów zapalnych. Aby ograniczyć uszkodzenia delikatnych tkanek wewnątrz jamy ustnej najlepiej stosować miękką szczoteczkę do zębów oraz pastę pozbawioną SLS (sodium lauryl sulfate – detergent o właściwościach podrażniających);
- ograniczenie stresu – jeżeli powstawanie aft związane jest z sytuacjami stresowymi, warto zacząć stosować techniki relaksujące, jak chociażby medytacja.