Dyrektor wygaszanego gimnazjum chce przejść na świadczenie kompensacyjne. W tym roku w lipcu będzie miał 36 lat pracy (34 lata w oświacie), skończył 58 lat. Kiedy najkorzystniej przejść na świadczenie? Kiedy złożyć dokumenty do ZUS? Jakie odprawy mu się należą i czy będąc na świadczeniu może pracować.
Odpowiedź:
Dokumenty do ZUS w celu przyznania świadczenia kompensacyjnego można złożyć po spełnieniu wszystkich wymaganych warunków w zakresie nabycia prawa do tego świadczenia (tj. po osiągnięciu określonego ustawą wieku i ustaniu stosunku pracy).
Niektórzy nauczyciele, którzy nie spełnili warunków nabycia prawa do emerytury nauczycielskiej z art. 88 KN, mogą skorzystać z prawa do tzw. nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego. Świadczenie to wypłacane jest do momentu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego.
Warunki uzyskania prawa do świadczenia kompensacyjnego
Zgodnie z art. 2 pkt 1 ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych świadczenie to przysługuje nauczycielowi, wychowawcy i innemu pracownikowi pedagogicznemu zatrudnionemu w:
- publicznych i niepublicznych przedszkolach,
- szkołach publicznych i niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych,
- publicznych i niepublicznych placówkach kształcenia ustawicznego i placówkach, o których mowa w art. 2 pkt 7 i 8 ustawy z 14 grudnia 2016 r. - Prawo oświatowe.
Po pierwsze, z prawa do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego mogą skorzystać nauczyciele, którzy osiągnęli wiek określony przepisami. Jest on zróżnicowany w zależności od roku przejścia na to świadczenie. Zgodnie z ustawą, nauczyciel ma prawo do świadczenia, jeżeli ukończył:
- 55 lat - w latach 2009-2014;
- 55 lat w przypadku kobiet i 56 lat w przypadku mężczyzn - w latach 2015-2016;
- 55 lat w przypadku kobiet i 57 lat w przypadku mężczyzn - w latach 2017-2018;
- 55 lat w przypadku kobiet i 58 lat w przypadku mężczyzn - w latach 2019-2020;
- 55 lat w przypadku kobiet i 59 lat w przypadku mężczyzn - w latach 2021-2022;
- 55 lat w przypadku kobiet i 60 lat w przypadku mężczyzn - w latach 2023-2024;
- 56 lat w przypadku kobiet i 61 lat w przypadku mężczyzn - w latach 2025-2026;
- 57 lat w przypadku kobiet i 62 lata w przypadku mężczyzn - w latach 2027-2028;
- 58 lat w przypadku kobiet i 63 lata w przypadku mężczyzn - w latach 2029-2030;
- 59 lat w przypadku kobiet i 64 lata w przypadku mężczyzn - w latach 2031-2032.
Po drugie, warunkiem uzyskania prawa do świadczenia kompensacyjnego jest osiągnięcie 30-letniego okresu pracy, w tym co najmniej 20-letniego okresu pracy „przy tablicy” (wykonywanej w placówkach, o których mowa w art. 2 pkt 1 ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych – wskazanych wyżej), w wymiarze wynoszącym co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć.
Uwaga: Zarówno 30-letni okres składkowy i nieskładkowy, jak również co najmniej 20–letni okres pracy w placówkach, o których mowa w art. 2 pkt 1 ustawy w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć, musi być osiągnięty najpóźniej na dzień rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy zawartego z tą placówką.
Po trzecie, przesłanką uzyskania prawa do świadczenia kompensacyjnego jest zakończenie stosunku pracy w określonym przepisami trybie. Może ono nastąpić poprzez:
1. rozwiązanie stosunku pracy na wniosek nauczyciela:
- w drodze złożenia wypowiedzenia,
- przez złożenie wniosku o rozwiązanie stosunku pracy za porozumieniem stron;
Warunek rozwiązania stosunku pracy na wniosek nauczyciela uznaje się za spełniony również wtedy, gdy umowa o pracę została rozwiązana z upływem okresu, na jaki została zawarta.
2. rozwiązanie stosunku pracy z powodu:
- całkowitej likwidacji szkoły,
- częściowej likwidacji szkoły,
- zmian organizacyjnych, które spowodują, że w szkole będzie mniej oddziałów,
- zmian planu nauczania, które uniemożliwiają zatrudnianie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć;
3. wygaśnięcie stosunku pracy, gdy nauczyciel pozostaje w stanie nieczynnym, ponieważ:
- upłynął okres, w którym pozostaje w stanie nieczynnym,
- odmówił podjęcia pracy w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony lub na okres, na jaki została zawarta umowa – w tej samej szkole, na tym samym lub innym stanowisku.
Uwaga: Na świadczenie kompensacyjne mogą również przechodzić nauczyciele gimnazjów, którzy nie mogą być dłużej w nich zatrudnieni w związku ze zmianami organizacyjnymi, które powodują wygaszanie kształcenia w gimnazjach w latach 2017/18 i 2018/19.
Nauczycielowi spełniającemu warunki uprawniające do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, którego stosunek pracy ustaje w związku z przejściem na to świadczenie, który przepracował w szkole co najmniej 20 lat, przysługuje odprawa w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia ostatnio pobieranego w szkole będącej podstawowym miejscem jego pracy (art. 87 ust. 2 KN).
Od kiedy ZUS przyzna świadczenie?
Po spełnieniu warunków, od których zależy otrzymanie nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, w celu jego przyznania należy złożyć wniosek do ZUS. Prawo do świadczenia kompensacyjnego powstaje nie wcześniej niż od dnia, w którym spełniony zostanie ostatni warunek otrzymania świadczenia. W sytuacji, gdy nauczyciel nadal wykonuje pracę prawo do świadczenie kompensacyjnego może uzyskać od następnego dnia po dniu, w którym ustało jego zatrudnienie. W sytuacji złożenia wniosku o świadczenie po miesiącu, w którym nauczyciel spełnił wszystkie warunki nabycia prawa do świadczenia kompensacyjnego, świadczenie to nauczyciel uzyska począwszy od miesiąca złożenia wniosku.
Uwaga: W razie pobierania zasiłku chorobowego lub świadczenia rehabilitacyjnego prawo do świadczenia powstaje z dniem zaprzestania pobierania tego zasiłku lub świadczenia.
Jak zostanie ustalana wysokość świadczenia?
Świadczenie kompensacyjne jest wynikiem podzielenia sumy zwaloryzowanych składek na ubezpieczenie emerytalne oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego, zapisanych na indywidualnym koncie w ZUS, przez średnie dalsze trwanie życia dla osoby w wieku 60 lat. Do obliczenia świadczenia kompensacyjnego przyjęte zostaną składki oraz kapitał początkowy wraz z waloryzacjami zapisane na koncie w ZUS do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata świadczenia. Ponadto w przypadku osoby będącej członkiem OFE, składki na ubezpieczenie emerytalne zapisane na indywidulanym koncie, ZUS zwiększy przez pomnożenie ich przez wskaźnik korygujący 19,52/12,22 (stanowiącej stosunek pełnej wysokości składki na ubezpieczenie emerytalne do wysokości zewidencjonowanej na koncie ubezpieczonego w ZUS).
Zatrudnienie w trakcie pobierania świadczenia kompensacyjnego
Jeżeli po przyznaniu prawa do świadczenia kompensacyjnego podejmie Pan pracę w jednej z placówek wymienionych w art. 1 KN, wówczas ZUS zawiesi wypłatę przyznanego świadczenia, bez względu na wysokość osiąganego przychodu z tytułu tej pracy.
Inaczej będzie w razie podjęcia zatrudnienia poza oświatą – w takiej sytuacji wysokość Pana świadczenia może ulec zmniejszeniu lub zawieszeniu w zależności od wysokości osiąganego wynagrodzenia. Jeśli przychód:
- nie przekroczy 70% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego – świadczenie kompensacyjne nie ulegnie zmniejszeniu,
- przekroczy 70%, ale nie przekroczy 130% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego – ZUS pomniejszy świadczenie o kwotę przekroczenia tego limitu, ale nie więcej niż o kwotę maksymalnego zmniejszenia, która jest ustalona dla emerytury,
- przekroczy 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia – ZUS zawiesi wypłatę świadczenia w całości.
Podstawa prawna:
- art. 2, art. 4, art. 5, art. 8, art. 9 ustawy z 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (tekst jedn.: Dz.U. z 2018 r. poz. 128),
- art. 87 ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (tekt jedn.: Dz.U. z 2018 r. poz. 967, ze zm.).
Leszek Skupski
Radca prawny, specjalizuje się w zagadnieniach związanych z prawem pracy i ubezpieczeniami społecznymi. Autor licznych artykułów z zakresu wynagrodzeń, prawa pracy i rozliczeń z ZUS. Od 2008 r. redaktor publikacji kadrowo-płacowych i ubezpieczeniowych Wydawnictwa Wiedza i Praktyka
Ekspert Portalu Oświatowego
www.PortalOswiatowy.pl