Jawność jest podstawową zasadą ksiąg wieczystych.
Księgi wieczyste charakteryzuje przede wszystkim jawność, dwojaka: formalna i materialna. Jest ona naczelną zasadą polskiego systemu ksiąg.
Jawność formalna i jawność materialna ksiąg wieczystych
Zgodnie z zasadą jawności formalnej ksiąg wieczystych, dostęp do nich ma każdy, niezależnie od posiadania w tym (lub nie) swojego interesu prawnego. Prowadzi się je jako rejestr publiczny, dlatego poznanie stanu prawnego interesującej nas nieruchomości (mieszkania, domu, działki) jest niezwykle proste. Jednym ze skutków jawności formalnej ksiąg jest fakt, że nie możemy powołać się na nieznajomość wpisów lub wzmianek w księdze, jeśli dojdzie do jakiejkolwiek spornej sytuacji. Warto zatem – przed dokonaniem każdej transakcji dotyczącej nieruchomości – zapoznać się z treścią odpowiedniej księgi wieczystej.
Szczególnie mając na uwadze jej jawność materialną, czyli domniemanie wiarygodności. Polega ono na tym, że prawa wpisane w księgi wieczyste są odzwierciedleniem rzeczywistego stanu prawnego nieruchomości, z kolei prawa, które zostały wykreślone – faktycznie nie istnieją. Pozwala to spełniać księgom wieczystym swoją funkcję, czyli ustalać prawny stan mieszkań, domów czy gruntów.
Księgę wieczystą warto sprawdzić
By dowiedzieć się, kto jest dysponentem interesującej nas nieruchomości, sięgnąć powinniśmy do odpowiedniej księgi wieczystej. Obowiązkiem właściciela domu czy mieszkania jest ujawnienie prawa własności. Ponadto w naszym interesie znajduje się to, żeby dowiedzieć się, czy dom lub mieszkanie nie jest obciążone hipoteką, czy nie ustanowiono wobec nich prawa pierwokupu, prawa do dożywotniego mieszkania, czy nie dotyczą go ograniczenia w rozporządzaniu. Szczególnie, że – jak już wspomniano – niewiedza o zapisanej w księdze np. służebności działki, nie uchroni nas przed realizacją tego obowiązku.
W celu ułatwienia dostępu do ksiąg wieczystych, Ministerstwo Sprawiedliwości w 2010 roku uruchomiło na swojej stronie internetowej elektroniczną przeglądarkę ksiąg (www.ekw.ms.gov.pl). Każdy, kto zna numer księgi wieczystej wybranej nieruchomości, może jej treść bezpłatnie sprawdzić, nie wychodząc przy tym z domu i nie musząc składać w sądzie żadnych wniosków.
Co jednak zrobić, jeśli nieruchomość wybraliśmy, lecz nie otrzymaliśmy jeszcze numeru jej księgi? Z pomocą przyjdzie inna przeglądarka internetowa – Ksiegi-wieczyste-online.pl. Umożliwia ona wyszukiwanie ksiąg wieczystych po adresie nieruchomości lub numerze działki. Nieznajomość szczegółowego numeru księgi nie jest więc konieczna, by dowiedzieć się, jaki jest stan prawny interesującego nas mieszkania, domu lub gruntu.